تسمه تایم چیست؟ نحوه کارکرد، خرابی و زمان تعویض

تسمه تایم (به معنای زمان) بخشی بسیار مهم و حیاتی در موتور خودروهای درون‌سوز به شمار می‌رود؛ اما چرا؟

موتور هر خودروی درون‌سوزی برای انجام عملیات احتراق و سوزاندن سوخت به زمانبندی نیاز دارد. موتور خودروهای امروزی که به موتور چهارزمانه هم شناخته می‌شود، در هر مرحله یا اصطلاحا «زمان» یک بخش از عملیات احتراق را جلو می‌برد که شامل حرکت پیستون‌ها، جرقه، ورود سوخت و… می‌شود. حال این عملیات پیچیده باید طبق یک برنامه زمانی مرتب صورت بگیرد تا بیشترین میزان انرژی از سوخت ورودی استخراج شده و پیستون‌ها را به حرکت درآورد؛ حرکتی که نیروبخش حرکت تمام خودرو خواهد شد. در ادامه به بررسی دقیق این جزء مهم، خرابی‌های احتمالی آن و سایر نکاتی که دانستن آن‌ها برایتان مفید خواهد بود می‌پردازیم.

تسمه تایم چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

نخستین‌بار خودروهای آلمانی و سپس آمریکایی به استفاده از این قطعه روی آوردند. تسمه تایم یک تسمه از جنس پلاستیک است که میل‌لنگ و میل بادامک را به یکدیگر متصل می‌کند. طول تسمه می‌تواند رابطه زمانی مشخصی میان این دو جزء ایجاد کرده و به‌گونه‌ای تنظیم شود که سرانجام حرکت آن باعث به حرکت درآمدن سوپاپ‌ها در زمان‌های مشخص می‌شود.

پس وظیفه این تسمه تنظیم زمان صحیح باز و بسته‌شدن سوپاپ‌های موتور است. موتور خودروهای چهارزمانه مرسوم در چهار مرحله اصلی عملیات احتراق را انجام می‌دهند:

1. مکش
2. تراکم
3. توان
4. تخلیه

در مرحله نخست، سوپاپ ورودی مجرای ورود ترکیب هوا و سوخت را باز می‌کند و به این ترتیب، فضای سیلندر مملو از این ترکیب می‌شود؛ در این مرحله پیستون در پایین‌ترین جایگاه خود قرار گرفته است. سپس و درحالی‌که سوپاپ ورودی بسته شده، پیستون به بالا حرکت می‌کند تا مخلوط یادشده را فشرده کند. پس از فشرده‌شدن کامل هوا و سوخت، عملیات جرقه‌زنی صورت می‌گیرد.

در مرحله سوم به‌خاطر فضای کمی که پیستون ایجاد کرده و انفجار مخلوط سوخت، پیستون به پایین‌ترین جایگاهش پرتاب می‌شود و میل‌لنگ را حرکت می‌دهد. پس از ایجاد توان در این مرحله، سوپاپ خروجی باز می‌شود و همزمان با بالا آمدن دوباره پیستون، گازهای اضافه خروج می‌یابند.

زمانبندی موتور باید به‌گونه‌ای انجام شود که عملیات خروج تمام گازها و ورود مخلوط سوخت و هوا تا حد امکان دقت بالایی داشته باشد.

هماهنگی حرکت پیستون با سوپاپ‌ها و… نیازمند محاسبات دقیق مهندسی است که توسط خودروساز انجام می‌شود. نهایتا این تسمه تایم خواهد بود که عملیات ارتباط میل‌لنگ و میل بادامک را انجام می‌دهد. قدرت حاصل از ایجاد توان در مرحله سوم میل‌لنگ را جابه‌جا می‌کند و آن هم میل بادامک را می‌چرخاند که به سوپاپ‌ها وصل شده است.

اهمیت تسمه تایم

پس تسمه تایم وظیفه‌ای مهم را برعهده دارد و یک وسیله ارتباطی تاثیرگذار به شمار می‌رود. درصورت ایجاد هرگونه نقص مانند لقی یا پارگی در آن، مشکلات جدی برای خودرو پیش خواهد آمد. اولین بخشی هم که با مشکلات ناشی از نقص تسمه تایم دست‌وپنجه نرم خواهد کرد، موتور و عملیات احتراق سوخت خواهد بود.

تسمه برای اتصال بهتر به اجزای یادشده به دندانه‌هایی مجهز شده است که روی فولی‌های دندانه‌دار سوار می‌شوند. نصب درست تسمه‌تایم به همین دلیل اهمیت بالایی دارد و نیازمند دقت ویژه متخصص مکانیک است تا مبادا دندانه‌ها را اشتباه جایگذاری نکرده و به موتور آسیبی وارد نکند.

آسیب‌های احتمالی تسمه تایم

پارگی یکی از آسیب‌های این تسمه به شمار می‌رود که موجب به‌هم خوردن زمانبدی کار موتور می‌شود که پیشتر درباره آن صحبت کردیم. مثلا در خودروهای عادی کشور ما مانند پژو یا سمند این اتفاق نهایتا منجر به کج شدن سوپاپ شده و به سرسیلندر و پیستون آسیب جدی وارد می‌کند؛ البته تمام خودروها هنگام پارگی تسمه تایم رخدادهای یکسانی را تجربه نمی‌کنند.

بنابراین با پارگی تسمه تایم، نخست زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ‌ها تغییر می‌کند، دوم برخوردهایی میان سوپاپ‌ها و پیستون روی می‎‌دهد و در آخر قوای موتور به‌شدت تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. همین برهم خوردگی زمانبندی کافی است تا مخلوط سوخت و هوا به‌موقع و به اندازه کافی وارد نشود، به‌خوبی نسوزد، به میزان کافی انرژی تولید نکند و سرانجام به‌شکل موفقیت‌آمیز از مجرای خروجی بیرون نرود.

تعویض تسمه تایم

خودروسازان گوناگون برای مدل‌های مختلف زمان‌های متفاوتی را پیشنهاد می‌کنند تا خریدار پس از پیمایش مسافتی خاص یا با گذر زمانی معین به تعویض تسمه تایم خودرواش بپردازد. با این وجود، ۶۰ هزار کیلومتر یا دو سال یک رقم میانگین برای تعویض تسمه تایم خودروها عنوان شده است؛ البته می‌توان کمی پیشتر از رسیدن قطعه به حد نهایی‌اش کار تعویض را انجام داد تا از هرگونه آسیب جلوگیری شود.

اگر خودرویی را به‌صورت دست‌دوم خریداری کرده‌اید حتما و حتما به یک متخصص مکانیک مراجعه کنید تا آن بخش را وارسی کند. درصورت عدم تعویض به‌موقع تسمه تایم، آسیب‌های سنگینی به موتور خودرو وارد خواهد شد.

از کجا بدانیم تسمه تایم نیاز به تعویض دارد؟

به جز زمان یا کارکرد معین برای خودرو، می‌توان از روی چند مسئله دیگر متوجه شد که تسمه تایم خودرو باید تعویض شود.

دور موتور غیرعادی

تنظیم نبودن موتور در دورهای ۲ تا ۴ هزار rpm می‌تواند نشانه‌ای برای بررسی تسمه تایم باشد. شل شدن این تسمه و لفزش آن می‌تواند دور موتور در شتاب‌گیری بیش از اندازه عادی افزایش دهد. این رویداد می‌تواند نشانه نقص در دندانه‌های تسمه نیز باشد.

از بین رفتن دندانه‌های تسمه

خوردگی امری طبیعی برای تسمه تایم‌های کهنه و سالخورده به شمار می‌رود. بهترین راه توجه جدی به زمان اصلی تعویض تسمه تایم است تا مبادا با پارگی ناگهانی مواجه نشود. هرچند به‌طور معمول رقم ۶۰ هزار کیلومتر برای تعویض این قطعه پیشنهاد می‌شود اما می‌تواند خودرو به خودرو متفاوت باشد.

ایراد در روشن شدن و حرکت

می‌دانیم که زمانبندی احتراق امری حساس به شمار می‌رود و نیازمند کارکرد دقیق تسمه تایم است. باز و بسته شدن به موقع سوپاپ‌ها استخراج حداکثر میزان توان ممکن را از موتور تضمین می‌کند؛ هرچند که این امر به فاکتورهای دیگر هم بستگی دارد که پیشتر به آن‌ها پرداختیم.

با این همه، اگر در اثر هر مسئله‌ای چون خوردگی دنده یا میزان نبودن تسمه یا… زمانبندی موتور بهم بریزد، باعث مشکل در روشن شدن خودرو خواهد شد.

مشکل در اگزوز

تولید بیش‌ از اندازه دود خروجی اگزوز می‌تواند نشانه مشکل در تسمه تایم باشد. مشکل تسمه تایم موتور خودرو را وادار می‌کند برای انجام کار انرژی بیشتری را مصرف کند و به بخش‌های دیگر آن فشار وارد می‌کند. این مسئله باعث ایجاد دود بیشتر خواهد شد.

عمر مفید تسمه تایم چند سال است؟

این عدد برای هر خودرو متفاوت است اما به‌طور میانگین می‌توان ۲ سال یا ۶۰ هزار کیلومتر را برای خودروهای سواری پیشنهاد کرد.

علائم خرابی تسمه تایم چیست؟

دور موتور غیرعادی، دود زیاد اگزوز، ایراد در روشن شدن خودرو می‌تواند نشانه‌ای از خرابی تسمه تایم باشد. اگر خودرو به‌صورت ناگهانی خاموش شود، می‌تواند یک نشانه از پارگی تسمه تایم باشد که در خودرویی چون پراید اتفاق می‌افتد.

در آخر توصیه می‌شود پس از خرید خودروهای دست دوم حتما و حتما تسمه تایم آن را بررسی کنید، هرگز با تسمه تایم کهنه با خودروتان به سفر نروید و زمان تعویض این قطعه را جدی بگیرید تا از آسیب‌ها و خرج‌های اضافه ناشی خرابی آن جلوگیری کنید. اگر شما هم در این‌باره تجربه یا دانشی دارید، آن را با ما و سایر محاطبان پدال در میان بگذارید.

همچنین بخوانید:

نمایش در یوتیوب (لطفا سابسکرایب فراموش نشود):